Lompat ke konten Lompat ke sidebar Lompat ke footer

Gaguritan Kasuksman Hidup

ni

GEGURITAN – KASUKSMAN HIDUP

SANGHYANG – AGAMA

 

ADRI

1.      Dahat sengka ngardi ne rahayu,

Ban kosek manahe,

Tuara kena ban ngitungin,

Mangalih ne jati tuhu,

Sajroning jagate biyur,

Lekahan Kali-Yugane,

Risedek momone ngunggul,

Sanghyang Dharma ngiring remba,

Nggen munah watek durjana.

 

2.      Utsahayang ngardi ne rahayu,

Tutur Agamane,

Nggen suluh rahina-wengi,

Pangicalan momon kayun,

Amuceh ipeteng-pitu,

Sinah pangguh rahayune,

Mala-patakane lebur,

Kalukat ban Hyang Agama,

Swastyastu dirga-yusa.

 

RSI – AGASTYA

 

MARGATRUH

1.      Dahat sengka mangalih ne jati patut,

Ya ne dini durung pasti,

Upami mapikat puwuh,

Ngaba papikat lalipi,

Bwin pidan bakat ban mongkos.

 

PANCA – ÇARADA

 

SINOM

1.      Pakukuh dasar Agama,

Panca-sarada kadanin,

Sane lalima punika,

BRAHMANA sane kaping siki,

ATMA sane kaping kalih,

KARMAPALA kaping telu,

SAMSARANE kaping empat,

MOKSA kaping lima sami,

Buat sasuduk,

Bapa jani mari tatas.


2.    BRAHMAN Sang Hyang Widhi Wasa,

Ngadakang jagate sami,

Maring Weda Ida munggah,

Asiki boya kakalih,

Pirengang-ja apang pasti,

Sang Hyang Tunggal ne kawuwus,

Ekam Adwityam miwah Brahman,

Ida sane pinih luwih,

Pinih luhur,

Utamaning Hyang Suksema.

 

3.      Sane kawastanin Atma,

Langgeng tan kahanan mati,

Malingga ring sarwa bhawa,

Dahat suksma mraga luwih,

Sane watangang mati,

Angga sarira pangaput,

Upami kadi kungkungan,

Jiwatma rumasat kedis,

Yaning lampus,

Jiwatma ninggal kurungan.

 

4.      Ne madan Karma laksana,

Sajeroning kantun urip,

Jele-melah panglaksana,

To neket diraga sai,

Ane bekelang mati,

Nyihnayang ala lan ayu,

Pangungsine diniskala,

Kalih yan buwin numadi,

Ento tuhu,

Puponin jani dilemah.

 

5.      Awanan madan Samsara,

Sawireh buwin numitis,

Kabatek baan indriya,

Rajah tamahe mamurti,

Mangranayang bin mawali,

Ban momone saget negul,

Tan sengeh ring katatwan,

Itungane sambeh paling,

Mungpang-laku,

Ento ngawinang sangsara.

 

6.      Ane kasinanggeh Moksa,

Panglepas manumadi,

Papinceran mati-lekad,

Tan bina cakran padati,

Kalinderang sesai,

Lekad mati buwin hidup,

Sabran nepukin sangsara,

Kasukane jani alih,

Maring suwung,

Lampahin baan ka-Moksan.

 

BRAHMAN

 

SINOM

1.      Ida Sang Hyang Widhi Wasa,

Wantah mapragayan tunggil,

Nanging mapesengan katah,

Sara ledang mamarabin,

Duaning Ida dahat luwih,

Nyidayang ngardi sakayun,

Ida maraga suksema,

Kasungkemin sareng sami,

Dahat asung,

Ring sang pagehing kadarman.

 

2.      EKAM ADWITYAM BRAHMAN,

Asiki boya kakalih,

Parab Ida maring Weda,

Ne kasungsung sareng sami,

Nanging-ke sios pamargi,

Tatujone sami guluk,

Pangapti ring Ida,

Ida pacang manyuecanin,

Ring sang nyungsung,

Madasar kayun nirmala.

 

ATMA

 

GINANTI

1.      Sanghyang Atma ne kawuwus,

Wenten ring sajroning urip,

Ida dahat mautama,

Tan kahanan baya-pati,

Dening pragayan suksema,

Kadi suksman Sang Hyang Widhi.

 

 

 

 

2.      Emban antuk budi-sadu,

Budi-satwa nggen nasarin,

I trikaya-parisuda,

Maka jalarane luwih,

Anggen bekel Sanghyang Atma,

Mantuke kajagat suci.

 

3.      Sanghyang Atma sida lanus,

Polih linggih sane becik,

Kungkur yan malih manyadma,

Sinah dados anak luwih,

Turunan Atma motama,

Saking pakardine nguni.

 

 

KARMA

 

SINOM

1.      Rikala mikpikang corah,

Lampahe makecap manis,

Nanging disampune mabuah,

Ditu mara mrasa pahit,

Mara mrasa raga pelih,

Kebus-uyang daah-duwuh,

Apa jani nggen tamba,

Ne melah jani kardinin,

Anggen nebus,

Nyapuhang larane lintang.

 

2.      Bwin amuncen san maklonnya,

Ragane ne raksan cening,

Bin ajahan lakar kutang,

Baberekan tan pa aji,

Nanging Atmane nu urip,

Manerus turun-temurun,

Nyabran nyaluk nganggo anyar,

Yan luwih kardine nguni,

Kala turun,

Janten dados anak melah.

 

 

 

 

 

KARMA

 

ADRI

1.      Maka bekel Sanghyang Atma tuhu,

Sarin pagawene,

Ento sangu bekel mulih,

Boya ja ipangan-kinum,

Miwah panganggene murub,

Ento tuah sangu dilemah,

Makejang tan milu nutug,

Disuban cening matinggal,

Kasugian kecag jumah.

 

2.      Pianak-somah nyama-braya liyu,

Ngateh kasemane,

Pada mekelin ban eling,

Disubane pada mantuk,

Cening lawut pati entul,

Tuara tepuk ban margane,

Angen-angen ngelah liyu,

Ane jati tan pa saja,

Bas sanget ban ngamomotang.

 

3.      Duaning keto jalan jani ruruh,

Dabdabang bekele,

Ane utama kardinin,

Kotaman bekele mantuk,

Ngawe kasukan satuwuk,

Da bas ngulah sekalane,

Sekala-niskala ruruh,

Dasarin ban kanirmalan,

Kadi ling ning Hyang Agama.

 

BHIMA SWARGA

 

LAYON SARI

1.      Alihang carita buwin,

Atmane kalaran,

Magantung ditiying-petung,

Len ada di jambangan,

Len ada maring endit,

Len ada maring watu,

Len ada dibatan kayu curiga.

 

 

2.      Pajerit pada mangeling,

Nagih nuduk nagih lukat,

Sakit san titiang magantung,

Enyen sih anake olas,

Mangangkidang titiang jani,

Mas pipis titiange liyu,

Pacang upah aduh apa jua makada.

 

SAMSARA

 

SINOM

1.      Punarbawa panumadian,

Mula pakardin Hyang Widhi,

Malarapan Karma-pala,

Ne tuara dadi kelidin,

Samsarane numitis,

Indriyane sanget negul,

Tan sengeh ring ketatwan,

Karuruban demen hati,

Tuara ngitung,

Panes barane dilemah.

 

2.      Jani cening jua dabdabang,

Apang tatas teken indik,

Talin penegulan lekad,

Ka-moksane jati luwih,

Awor ring Ida Hyang Widhi,

Sepi sunia jagat luwung,

Manggih kasukan setata,

Malingga ring jagat suci,

Terus tumus,

Suka sakala-niskala.

 

MOKSA

 

SINOM

1.      Yan sampun sida ka-moksan,

Tan pacang numadi malih,

Tan kaiket Punarbawa,

Dening sampun mraga suci,

Suksemane jati luwih,

Sampun rawuh ne katuju,

Kasukane diniskala,

Dahat langgeng kapuponin,

Saswen ipun,

Pacang mangguhan kasukan.

2.      Yaning sampun pakayunan,

Saking pituduh Hyang Widhi,

Pacang manegdegan jagat,

Sajroning jagate Kali,

Nabdabang jagat mahayu,

Pang sida Kreta-raharja,

Sadaging jagate sami,

Ne kawuwus,

Awatara mautama.

 

TRI-GUNA

 

GINADA

1.      Pirengan dewa pang melah,

Ada tri-guna kadanin,

Babacakan telung soroh,

Paksan budine tatelu,

Budi-satwa Budi-rajah,

Bwin abesik,

Budi-tamah bina paksa.

 

2.      Budi-satwa ya ta kocap,

Mungguh sajroning budi,

Palinggihan Sanghyang Dharma,

Kadarmane jati putus,

Langgeng tan kahanan mala,

Lintang suci,

Nyerjerang budi kadarman.

 

3.      Budi-rajah kama paksa,

Ngulurin indriya sai,

Tuara ngitung peteng-lemah,

Namtamin idep ulangun,

Awanan dadi gagodan,

Perihatin,

Sabran ngoda budi-satwa.

 

4.      Budi-tamah artha paksa,

Ngalobayang enggal sugih,

Mawastu idepe momo,

Tuara kimud nguluk-uluk,

Nyalanang dayane corah,

Reh maperih,

Apang liyu ngelah brana.

 

 

 

 

 

5.      Wastu keweh Budi-satwa,

Nongos ditengah kajepit,

Budi-rajah sai ngoda,

Budi-tamah mangelunyuh,

Tuara nyidayang malengkas,

Kasatronin,

Corah momo kameledang.

 

6.      Prada tuara manyidayang,

Duh kita idepe sai,

Kawisa baan Tri-Mala,

Ane ngawetuang Sad-Ripu,

Musuh sajroning sarira,

Makewuhin,

Awanan dadi sangsara.

 

7.      Yan pageh baan mayasa,

To matemahan Tri-Sakti,

Ane ngawetuang Sad-Guna,

Wastu nepukin rahayu,

Tan bina negakin jaran,

Ane bejit,

Kenken baan mangorengang.

 

8.      Budi-rajah kadi jaran,

Budi-tamahe padati,

Ne negakin Budi-satwa,

Apang tuara mungpang laku,

Tuara nyandang iya lumbar,

Sayan bejit,

Malaib nganggoang kita.

 

9.      Sayaga de ngalemenah,

Tekekang ngisi kundali,

Urut-urut apang eboh,

Pang de payu mungpang laku,

Pradene nyak mangidepang,

Pituduhin,

Nuwutang ane ngoregang.

 

 

 

 

TRIKAYA – PARISUDA

 

SINOM

1.      Trikaya-Parisudha,

Tingkahe tatelu jati,

Wetu saking Budi-satwa,

Wasana ne ngawe becik,

Kayika laksana luwih,

Wacika babawos sadu,

Manacika kanirmalan,

Kayun suci jati ening,

Nyandang tuju,

Anggen ngemban Sanghyang Atma.

 

2.      Kayika mangkin kawitang,

Nyandang bobotang puponin,

Eda ngosa gelah timpal,

Nguguanin tingkah mamaling,

Eda mamati-mati,

Nyakitin sarwa tumuwuh,

Tingkahe Drati-Krama,

Ne tuara nyandang lakonin,

Smara-Dudu,

Ngawe buwat di pakraman.

 

3.      Wacika jani sambatang,

Utama sajroning munyi,

Eda mobab mamisuna,

De ngetahang rawos pingit,

Mamunyi palapanin,

Eda bangras pati-kacuh,

Ngawe anake duhkita,

Mamunyi cemer impasin,

Ento mungguh,

Babacakan wak-capala.

 

4.      Manacika ngaran manah,

Manahe nirmala suci,

Suci tan kahanan loba,

Loba idep irihati,

Hatine mamusuh sengit,

Sengit teken anak payu,

Payu wetu manah sasar,

Sasar idepe mamurti,

Murka punggung,

Punggel baan kenirmalan.

KAPATUTAN DADI BAJANG

 

SINOM

1.      Tingkahe manadi bajang,

Angde sekar sedeng miyik,

Tambulilingane osah,

Mabudi mangisep sari,

Tulad igadung malati,

Punyan jakane tuwut,

Pang bungane ejoh sawat,

Keweh anake mangalih,

Yan tan manut,

Indik sang pacang nyaratang.

 

2.      Kadi bunga nedeng kembang,

Pinakayang soca luwih,

Emban antuk mas utama,

Ento itrikaya jati,

Budi laksanane becik,

Miwah rawos ane sadu,

Sunah pacang kasadian,

Waluya isekar suci,

Dados cunduk,

Ring sang ngrajegang kadarman.

 

3.      Wantah sengka ngamong bajang,

Gagodane liyu gati,

Yan tuna pageh ring raga,

Mangranayang tan paaji,

Pinehin malu pang pasti,

Pang-da manyesel kapungkur,

Yan suba nemu dikarma,

Ala-ayune tatakin,

Keto patut,

Tingkahe ngemban Agama.

 

4.      Satia-Brata laksanayang,

Pagehe mangamong budi,

Tuara linyok ngadwa-para,

Saking manah tresna jati,

Tan saking maperih daging,

Keto laksanane patut,

Yadin ada gagodan,

Ento tuwah nyandang kelidin,

Apang manut,

Maadan istri utama.

 

 

 

5.      Kadi imba sekar sandat,

Tuna goba tuna sari,

Nanging liyu manyaratang,

Ngantos layu kasungkemin,

Yan layu sumangkin miyik,

Ento ane buatang tiru,

Tingkahe manadi bajang,

Agama anggen nyuluhin,

Sinah pangguh,

Sadia sakala-niskala.

 

6.      Boya kadi kembang bintang,

Mungguhing goba lintang becik,

Nanging genahe mulisah,

Ring tanah ipun malilit,

Dangan ida dane metik,

Malih gelis ipun layu,

Ring sampun layu kakutang,

Dening sekar tan pawangi,

Ring pamuput,

Dados luhu tan paguna.

 

CATUR – PARAMITA

 

SEMARANDANA

1.      Catur-Paramita luwih,

Dasar Budha Mahayana,

Patpat bacakannya reko,

Metri kalawan Karuna,

Mudita miwah Upeksa,

Maka utamaning kayun,

Welas-asih tuah dasarnya.

 

2.      Metri tuturang ne jani,

Welas-asihe to membah,

Ngebekin jagate reko,

Ajer teken nyama-braya,

Munyi manis madu-drawa,

Satata ngleganin kayun,

Ngawanang anake liyang.

 

 

 

 

 

3.      Karuna tuturang buwin,

Olas teken sarwa bhawa,

Suka-rena manyampura,

Teleb nulung nak sangsara,

Rawuhing tumbuh tumitah,

Kadi toyane puniku,

Nyiramin itaru lata.

 

4.      Mudita jani ngentinin,

Olas-asih ken beraya,

Demen nyingak nak sadia,

Meled pang jagate melah,

Yadin musuh pang rahaja,

Keto untengnya ring kayun,

Darma tan kahanan mala.

 

5.      Upeksa muputang jani,

Olas-asih madu-drawa,

Teleb ngutamayang anak,

Teken tamiu plapan pisan,

Dana punian nyane membah,

Laksanane alep-alus,

Tan mamrihang pangwales.

 

SAD – GUNA

 

GINADA

1.      Nemnem bacakan Sad-Guna,

Karahayone kaapti,

Utsahayang ento saratang,

Masedana idep sadu,

Ento jani Bapa macak,

Besik-besik,

Sasuduk madan Sad-Guna.

 

2.      Sandhi madan Wicaksana,

Minehin ne rimbit-rimbit,

Sebet ririh matetimbang,

Encen ngranayang pakewuh,

Tuara tane mangobetang,

Yadin sukil,

Gampang bahan nglaksanayang.

 

 

 

 

 

3.      Wigraha madan pasihan,

Ngelah kanti liyu gati,

Demen ngalih paswitrayan,

Pasobaya saling tulung,

Mangranayang dadi elah,

Manangkepin,

Sakancan musuhe galak.

 

4.      Jana tuwone mabikas,

Tong taen ngelongin janji,

Kukuh teken ne rawosang,

Mawanan dadi kagugu,

Nyama braya kapitresnan,

Ngidep munyi,

Tong bani nungkas kakencan.

 

5.      Sane duwege matingkah,

Ngaba awak sebet ririh,

Wicaksana macacidran,

Yadin ditongose semput,

Nyidayang masih malengkas,

Tur makelid,

Luput tan kahanan baya.

 

6.      Dwesa ririh madedugan,

Selang sebet tur caliring,

Nyalanang pangindrajala,

Ngekanang musuhe nungkul,

Rep-sirep asing matanggal,

Onya jerih,

Nunas ica ngaku kalah.

 

7.      Sraya ngalih kakantenan,

Ane dadi anggon kanti,

Tegul baan pasubaya,

Ajak magetih abungbung,

Paras-paros marerasan,

Saling tindih,

Kala nepukin sangkala.

 

 

 

 

 

 

8.      Keto ne madan Sad-Guna,

Sawireh bisa ngulanin,

Kapitresnan nyama-braya,

Lamakan makejang asung,

Ngidepang asing solahang,

Mawak sakti,

Kasidan kajana-loka.

 

PANCA – SATIA

 

GINADA

1.      Panca-Satiane ucapang,

Utama patut lakonin,

Anggen suluh pakedepan,

Sajroning desa makumpul,

Jani bacak soang-soang,

Apang pasti,

Melahang ja mamirengan.

 

2.      Kawit isatia-Hredaya,

Pagehe mangamong budi,

Asih tuhu cucud-olas,

Ngardi jagat pang rahayu,

Tuara ngitung lemah-peteng,

Sai astiti,

Bakti ring negara krama.

 

3.      Ping kalih Satia-Wecana,

Pagehe tekening munyi,

Tindih teken ne rawosang,

Ngranayang anake asung,

Nyama-braya pada ledang,

Mangugonin,

Ngranayang elah matingkah.

 

4.      Satia-laksana ping tiga,

Nyemak gae jemet gati,

Manut teken ne rawosang,

Tuara taen nyalah unduk,

Nyemak gae kanti pragat,

Ngaledangin,

Nyama-braya asung ngajak.

 

 

 

 

 

5.      Ne ping pat Satia-samaya,

Nindihin ubaya sami,

Tuara taen mangadoang,

Ngawe legan anak liyu,

Kapiandel kacagerang,

Sai-sai,

Dadi imba dipakraman.

 

6.      Satia-mitra ne ping lima,

Tindih teken braya-wargi,

Suka-duka ajak timpal,

Tuara taen nguluk-uluk,

Sai ngawe legan anak,

Katresnain,

Nyama-braya pada olas.

 

TRI – MALA

 

SINOM

1.      Tri-mala bacakan corah,

Corahe tatiga jati,

Kasmala corah laksana,

Sane tan sandang lakonin,

Mada corahe dimunyi,

Degag-brangas pati-kacuh,

Moha corahe dimanah,

Manah loba irihati,

Ngawe satru,

Sami anake andapang.

 

2.      Lekahan I-Rajah-Tamah,

Itri-mala mangawitin,

Ngadakan sakancan corah,

Ngawetuang musuh sengit,

Sad-Ripune raris mijil,

Sad-Tatayi sareng rawuh,

Kalih I Sapta-Timira,

Musuhe ring raga sami,

Dados satru,

Sane ngawinang sangsara.

 

 

 

 

 

SAD – RIPU

 

GINADA

1.      Kama sane mangadakang,

Indriya adasa cening,

Dasendria bacakan momo,

Sane ngawetuang ulangun,

Bin jebos bapa nuturang,

Besik-besik,

Babacakan dasendria.

 

2.      Loba tuara mangemedang,

Kasukane teken daging,

Ngalobayang gelah timpal,

Yadin saking nguluk-uluk,

Kewala suba mabaan,

Demen ngidih,

Tuara ngitung ujar para.

 

3.      Moha solahe ne bangga,

Demen kakadenang ririh,

Reh andel teken kabisan,

Dadi wetu belog-ajum,

Demen pesan kajungjungan,

Pongah-juari,

Ngendog timpal dipisaga.

 

4.      Muhka laksanane akas,

Satata maidep brangti,

Gedeg kenehe jalanang,

Wastu dadi ngadung-adung,

Salah tampi enggal pisan,

Babar pedih,

Andel teken kakerangan.

 

5.      Himsa tan kapiolasan,

Laksana mamati-mati,

Teka wirosa ngamatiang,

Sawatek ane tumuwuh,

Ngalakonin sakawenang,

Ngepet mati,

Satata maidep kroda.

 

 

 

 

6.      Matsarya demen misuna,

Irihati tidong gigis,

Mariceda demen pisan,

Ngaden dewek paling luwung,

Makejang anake cacad,

Dadi hati,

Ngumik timpal tong jangkayan.

 

SAD – TATAYI

 

SINOM

1.      Sad-Tatayi karawosang,

Jele tan nyandang lakonin,

Nemenan buta paidepan,

Angraja-pisuna siki,

Angracun kaping kalih,

Nunyelin ping telu mungguh,

Angamuk sane ping empat,

Nranjana ping lima malih,

Ping enem Drati-Krama ne kaucap.

 

2.      Ne madan Ngraja-Pisuna,

Munyi bobad ngawe elik,

Demen ngadaka kenora,

Ngawe iyeg sai-sai,

Angaracun tuturan jani,

Demen nuba ngawe lampus,

Nunjelin ne pamekas,

Ngenjut umah jeron widhi,

Tuara patut,

Ento pacang laksanayang.

 

3.      Ngamuk jani ucapang,

Mrejaya mama mati-mati,

Tuara ngelah keneh olas,

Ring hananing maurip,

Nuwutang peteng hati,

Biahpara idepe bingung,

Legas mrejaya timpal,

Tuara ngitung beneh pelih,

Ngawe buwut,

Wedasane sambeh buyar.

 

 

4.      Lanturang sane ping lima,

Anrajana kawastanin,

Sai demen ngudik timpal,

Ngawenin apanga sakit,

Ban solah neluh nesti,

Nanem papasangan nyaru,

Ngawe pakwe wedesa,

Bilang laku nyangsayanin,

Tong kagigi,

Nyama-braya pada gila.

 

5.      Ane ping nem Drati-Krama,

Smaradadu kawastanin,

Demen ngudik somah timpal,

Momon idepe ulurin,

Ngentikang sakit hati,

Ngawinang pomahan semput,

Ngawe lad ring pakurenan,

Nyama-braya pada sengit,

Asing laku,

Tuara sudi masocapan.

 

SAPTA – TIMIRA

 

PUCUNG

1.      Peteng-pitu,

Sapta-Timira kawuwus,

Bacakan dursila,

Ne tuara nyandang lakonin,

Cening ayu,

Pirengang-ja apang melah.

 

2.      Bacak malu,

Ane madan peteng-pitu,

Besik kasunggihan,

Dadua kapradnyanan cening,

Patpat telu,

Kayonahan lan kawangsan.

 

3.      Kalistuayu,

Kasaktian kawiryan,

Pitu ne jani tuturang,

Laksanane besik-besik,

Tan rahayu,

Reh singsal buta pidepan.

 

 

 

 

4.      Wetu ajum,

Kasugihan ngawe begug,

Demen mendog-ndogan,

Tahu teken awak sakti,

Tan pasemu,

Ngandapang anake tiwas.

 

5.      Nguluk-uluk,

Kapradnyanan tuna tutur,

Mengklok turin bonggan,

Ngaden dewek paling ririh,

Wastu jumbuh,

Ngaku-aku nawang swargan.

 

6.      Ngadug-adug,

Kayohanan gede bayu,

Sawireh nu bajang,

Makejang anake ndogin,

Saking tandruh,

Teken dewek pacang tua.

 

7.      Babar ngangu,

Kawangwane ngagu-agu,

Manyinggihan awak,

Madedugan demen gati,

Ngaden dusun,

Kadang brayane endapang.

 

8.      Kalistuayu,

Ngaden goba jeheh,

Bagus setata matandang,

Nyentokang goba sesai,

Wetu jumbuh,

Cacad timpale makejang.

 

9.      Westu cauh,

Kasaktian makada jumbuh,

Tingkahe pramada,

Tahu teken dewek sakti,

Dadi bingut,

Pongah manguncarang mantra.

 

 

 

 

 

10.  Pencangliyu,

Kawiryane dadi degug,

Makejang andapang,

Ban kasadiane numitis,

Dadi agung,

Setata demen jungjungang.

 

DURMA

 

1.      Ada kocap luh-muani makurenan,

I Brahma sane muani,

Ne luh Wisnu Cakra,

Mangelah pianak patpat,

Patuh pada muani-muani,

Pradnyan makejang,

Wiweka daya sami.

 

2.      Cai pada pianak Bapa maka patpat,

Paeken bapa mai,

Eda ngejohang awak,

Mai dini manegak,

Bareng teken Bapa dini,

Lantas manyagjag,

Pianake sareng sami.

 

3.      Nene Wayan matur sembahsinggih Bapa,

Antuk punapi mangkin,

Pawecanan bapa durus bapa ngandika,

Mangda titiang tatas uning,

Ring pawecanan,

Palinggih Bapa mangkin.

 

4.      Wireh titiang okan bapa,

Sareng patpat,

Pakardin bapa sami,

Tan wenten siosan,

Wantah palinggih bapa,

Yogia nyandang kadi mangkin,

Ngiwang-patutang,

Dewek titiange sami.

 

 

 

 

 

 

5.      Matur I Nengah I Nyoman patut punika,

Wantah mijile tunggil,

Beli rawuhin titiang,

I Ketut malih ngucap,

Titiang taler mijil tunggil,

Manyama patpat,

Sasolahne sami.

 

6.      Wantah Ida Sang Hyang Tiga ngawentenang,

Mawinan rawuh mangkin,

Kasungguh ring sanggah,

Sanggahe Merong-Tiga,

Beli titiang nyungsung sami,

Palinggih Ida,

Bhatara lan Bhatari.

 

7.      Ne maparab Brahma Wisnu lan Iswara,

Irika Idan lainggih,

Ring sanggah kamulan,

Mawinang beli titiang

Patut solahe ngastiti,

Nadian ngaturang,

Bebanten pateh sami.

 

8.      Nenten patut kadi titiang mamahbahang,

Ucapan ajine sami,

Makadi sasidan,

Indik kasolah ring jagat,

Wireh sampun ngamel sami,

Paican bapa,

Wawengkedan ring nguni.

 

PANGKUR

 

1.      Saur Brahma Wisnu Cakra,

Tusing pesan bapa minayang cai,

Buka munyin bapa bawu,

Tingkahe apang pada,

Sakewala munyine apang maunduk,

Apang ada saling buatang,

Abete mamunyi sai.

 

 

 

 

 

 

2.      Woreh cai maka patpat,

Patuh-patuh eda matungkas sai,

Ngaku singgih ngaku patut,

Engken rawuh mangkin,

Engken madan singgihan,

Mapan uli awak bapa pada pesu,

Krana cai maka pat-pat,

Manumitis buka jani.

 

3.      Saling uduh pada wenang,

Sakewala ya patute jalanin,

Sok da nguduh tuara patut,

Engken-ke maka nyandang,

Dadi tunden nging munyine apang patut,

Ulih kenehe nyane lege,

Dasarin darsana munyi.

 

4.      Apang alus ban makruna,

Eda pesan jadig abet mamunyi,

Dasarin ban munyi alus,

Makadi kapatutan apang napak,

Papesone buwin nabuh,

De nyalanang kadropanan,

Elen malu teken jani.

 

SINOM

 

1.      Pada malimpad-limpadan,

Tuara sedang buka cai,

Baan ngagungan kawongan,

Ento ne makada Kali,

I Ketut matus aris,

Duaning titiang kadi purun,

Reh titiang okan bapa,

Punapi binane sami,

Tuah patuh,

Wayan Nengah Nyoman titiang.

 

 

 

 

 

 

 

2.      Tan wenten pisan nyukatang,

Lagut titiang pinih alit,

Bas sakodo-kodo pisan,

Mongor dewek titiang mangkin,

Tan wenten angan eling,

I Nyoman raris masuwur,

Eda cai ngeresepang,

Buka munyin beline,

Anak patut,

Tongos cai matolihan.

 

3.      Makeneh lantangan pisan,

I Ketut raris nyawurin,

Wiakti patut sapunika,

Kadi pangandikan beli,

I Nengah raris nyawurin,

Nengah Ketut,

Nyoman ne jani dingehang.

 

4.      Apan tunggal ne ngandakang,

Krana beli bani mamunyi,

Data-kabekal sebetang,

I Ketut raris nyawurin,

Yang sapunika beli,

Nika eling wastan ipun,

Ngangkenin dewek titiang,

Tan wenten-ja beli lali,

Lut masawut,

Wayan beneh to pasaja.

 

SWASTIKA / CATUR – WARGA

 

SINOM

1.      Swastika Catur-Warga,

Swasti rahayu ne-jati,

Ka maarti pamarga,

Ento patut alih cening,

Saking pituduh Hyang Widhi,

Agamane anggen suluh,

Suluh maring mracapada,

Apang eda cening paling,

Pati kepug,

Ane ngawinang sangsara.

 

 

 

2.      Catur-Warga bacakannya,

Tuah patpat ento cening,

Dharma Artha Kama Moksa,

Ento ne patut gugunin,

Sai ento astiti,

Mangdene sida rahayu,

Disekala-niskala,

Keto anake numadi,

Cening bagus,

Jani bapa manuturang.

 

3.      Dharma patut to artinnya,

Patute sai jalanin,

Ento among peteng-lemah,

Anggon ngempu raga sai,

Dumadak sida kapanggih,

Rahayu cening satuwuk,

Sing solah sing kagarap,

Dasarin ban darma jati,

Sinah pangguh,

Suka sekala-niskala.

 

4.      Dharma patpat bacakannya,

Dharma-Kria Dharma-Jati,

Dharma-Putus Dharma-Santosa,

Aketo ingetang cening,

Artin nyane kene cening,

Sing ngawenin mangda patut,

Eda bobad mamisuna,

Eda pesan makerengin,

Nguluk-uluk,

Ngunggulang awake bisa.

 

5.      Arthane jani tuturang,

Tuah kene ento cening,

Yen mangalih arta-brana,

Muang kasugihan malih,

Pang madasar patut ugi,

Tan sangkaning nguluk-uluk,

Tan mamegal muah mamirat,

Kalih tuara ban korupsi,

Keto tuhu,

Dumadak-ja sida sadia.

 

 

 

6.      Tingkahe mangalih Artha,

Telu bacakannya cening,

Akas-kaya Guna-kaya,

Sa-kaya buwin abesik,

Akas-kaya kene cening,

Ngalih artha nganggon bayu,

Magawe kacarik kategal,

Mangalu madagang buwin,

Saking tuhu,

Tuara misi daya lompang.

 

7.      Guna-kaya caritayang,

Ento kene jati cening,

Yen mangalih artha-brana,

Nganggon kapradnyanan tuwi,

Manadi juru tulis,

Balian Dalang lan Guru,

Sa-kaya jani tuturang,

Maseka ngalih pakolih,

Saking tuhu,

Makoprasi tan ngalompang.

 

8.      Kama ne jani tuturang,

Mangalih kalengan jati,

Masih uli idep dharma,

Tuara pesan misi jail,

Kalih tuara irihati,

Satata madasar ayu,

Masih telu bacakannya,

Tri-Parartha kaadanin,

Luwir ipun,

Asih punia bakti pada.

 

9.      Asihe jani tuturang,

Yen ngalih kalegan jati,

Medasar kayun Nirmala,

Manahe ne lulut asih,

Puniane tuturang buwin,

Manguales aji rahayu,

Medasar kanirmalan,

Baktine jani nyambungin,

Saking nulus,

Bakti ring Negara-krama.

 

 

 

10.  Moksane jani mragatang,

Yen ne telu suba becik,

Baan cening nglaksanayang,

Dharma Artha Kama iki,

Sinah kapanggih le luwih,

Ka-Moksane ne kawuwus,

Suka sekala,-niskala,

Kaledangane sujati,

Luwir ipun,

Bukti-mukti to kaucap.

 

11.  Bukti ngaran kabudayan,

Sandang-pangane weredi,

Tan kirang Raja-Brana,

Maka sami ngaledangin,

Mukti tuturang jani,

Nisreyasa wastan ipun,

Kasukane diniskala,

Anunggal ring Sang Hyang Widhi,

Dahat ayu,

Suka tan pabalik duka.

 

 

 

 

GREHASTA

 

A. LIMANG PIDABDAB KAPATUTAN MRAGA SUAMI

 

GINANTI

1.      Mani puan pet kagugu,

Ngalih kurenan upami,

Apang nepukin kasadian,

Kawenangan mraga suami,

Patut manggehang kadarman,

Limang soroh ling ning aji.

 

2.      Kaping siki ne kawuwus,

Mesuang munyi palapanin,

Eda bangras ngapak-apak,

Maka cihna lulut-asih,

Makurenan saking tresna,

Aget lacur saling tindih.

 

3.      Kaping dua de mamisuh,

Mesuang munyi tan pasruti,

Tuara nyandang nganistayang,

Anak luh somah padidi,

Mapuara payu matungkas,

Tuara nyak ngidepang munyi.

 

4.      Kawenangan kaping telu,

Lulut-asih Sadu-budi,

Idepe tresna masomah,

Bani mamelanin mati,

Paras-paros sarpa-naya,

Aget lacure tandakin.

 

5.      Kaping pat idepe ngugu,

Anak luh ane tresnain,

Nyerahang saguna-kaya,

Tuara matangarin buwin,

Anggon kapitresnan,

Branane pinaka tali.

 

6.      Kaping lima saking arus,

Tuara jangka yan ngulurin,

Somahe demen mapayas,

Kalaning pesu mabalih,

Tong ngelah idep sangsaya,

Reh pada satia astiti.

 

 

B. LIMANG PIDABDAB KAPATUTAN MRAGA ISTRI

 

GINANTI

1.      Kawenangan dadi eluh,

Ne patut nyandang lakonin,

Jalaran manggih kasadian,

Sesanane jati luwih,

Tur ne nyandang laksanayang,

Masih limang soroh yukti.

 

2.      Kawit kasambatang luwung,

Ne saja duweg ngulanin,

Ane muani magarapan,

Tuara sesai malali,

Napkala pesu mapayas,

Nemonin rahinan gumi.

 

3.      Ping dua katekan tamiu,

Kakantenan ane muani,

Age sromeh macapatan,

Tur apang sebet ngayahin,

Ngalihang sedah lanjaran,

Bisa nyengahang nak muani.

 

4.      Kawenangan kaping telu,

Prama-satia lulut-asih,

Tuara linyok kadus-para,

Tresna masomah sujati,

Aget lacur bani natak,

Tan saking ngedotang pipis.

 

5.      Kaping pat idepe sadu,

Ngamong sakaya ne muani,

Tuara ngura ngutang-utang,

Lagute kasukserahin,

Apang nawang ngadalemang,

Ne muani tuyuh mapuglig.

 

6.      Kaping lima bisa nunun,

Nyongket-ngendek kamben bali,

Nanding banten cestakara,

Sakancan asta kosali,

Pascat-sebet magarapan,

Salwir gaginan wong istri.

 

7.      Keto sasanane patuh,

Anake luh lan muani,

Sotaning manggeh grehasta,

Pancasila den lakonin,

Jalaran manggih kasadian,

Sekala-niskala jati.

 

 

PITUTUR I RAJAPALA RING PIANAKNYA

 

DURMA

1.      Cai Durma pianak bapa paling Wayan,

Tumbuh cai kasiasih,

Katinggalan biang,

Jumah cai pang melah,

Bapa luas nangun kerti,

Kagunung alas,

Idepang bapa mati.

 

 

 

2.      Ento ada gelah cai teken bapa,

Nanging-ke pada makikit,

Carik miwah abian,

Ento uningin pang melah,

Magawe anteng-antengin,

De ngawe utang,

Patilesang awak miskin.

 

3.      Palapanin cai maningkahang awak,

Mamunyi palajahin,

Ngadu sasebengan,

Semu ulat nyenyerang,

Kemikan bibihe manis,

Anggon mangalap,

Tresnan anake ring cai.

 

4.      De marekak mamokak makuma bisa,

Yan sadia cai ririh,

Kanggoang ban banjar,

Wicaksana tur pradnyan,

Suka bungah nandang luwih,

Kanggoang anak,

Braya mitra gusti sih.

 

5.      De mamunyah mamotoh mangutang-utang,

Makadi daya lengit,

Polah apang melah,

Mabanjar mapisaga

Eda mangulah piranti,

Ngastiti Hyang,

Bakti ngayah ring gusti.

 

6.      Yan manyakap gawen pisaga di banjar,

Eda mesu mulihin,

Magawe sekenang,

Masawitra apang melah,

Eda mawurukin runtik,

Asih mabraya,

Ento anggon lima-batis.

 

 

 

 

 

 

 

 

7.      Singnya saget ada anak kuma tresna,

Suka olas ring cai,

To de mangengsapang,

Teken pisukan anak,

Rasa-rasayang di hati,

Apang pasaja,

Patute anggon ngulanin.

 

8.      Apang yatna cai maningkahang awak,

Gumi jani srebi,

De ngugu pisuna,

Musuh makuma roang,

Roang dadi musuh sengit,

Idep idusta,

Ngupaya ngepet silib.

 

9.      Singnya saget ada rawos sasiliban,

Bakat pirengang cai,

Ento de ngetahang,

Simpen anggon kemitan,

Di hati cai mangisi,

De mangetahang,

To sedeng tohin urip.

 

10.  Sangkan arang anake tahu ring awak,

Demene bas ulurin,

Ento makada lipia,

Teken sambada melah,

Nene nyandang patuwutin,

Tuara idepang,

Ne darma kaden rungsit.

 

11.  Keto cai tingkahe manadi jadma,

Ketil sukane alih,

Yadin cai ngelah,

Saluwiring ngendah-pelag,

Lamun iwang ban ngamongin,

Ia dadi telah,

Ilang ngalahin cai,

 

 

 

 

 

 

 

12.  Nanging jani cai sekenang malajah,

Sastrane de ngejohin,

Dadiang meme-bapa,

Takonin tutur satua,

Kandan awake numadi,

Manggih sangsara,

Ento ne tatasang cai.

 

13.  Sangkan bapa kuat pangkah masambada,

Tresnan bapa ring cai,

Kewala ban satua,

Cai jani kanggona,

Mangarasayang di hati,

Yan jele kutang,

Ane ayu to puponin.

 

14.  Belog bapane anggon cai rerama,

Tuane mabalik cerik,

Cocok makeruna,

Ne tong tawang orahang,

Suka cai mamidenin,

Geng pangampura,

Tiwas bapa mangrasanin.

 

15.  Bilih ada sadian bapane mapianak,

Dumadak cai ririh,

Inget teken awak,

Matamayang bapa tua,

Antuk sila darma-budi,

Wiweka-wruha,

Ring satra aji luwih.

 

16.  To ne apen-apen bapa uli lawas,

Mapianak ring cai,

Apang cai sadia,

Rahayu manggih wirya,

Dirga-yusa sidi-munyi,

Pinaka laban,

Luas nangun kerti.

 

 

 

 

 

 

17.  Ambul to baang bapa cai sambada,

Jani bapa mapamit,

Tumuli lumampah,

I Durma raris nyumbah,

Mangembeng yeh mata nangis,

Inget ring awak,

Ngrasa ring tutur jati.

 

18.  Kangen polah ira katinggalan bapa,

Tan karasa ring hati,

Linila tan lila,

Linipur tan lipura,

Linali lali tan lali,

Lali di manah,

Tan inget metuang hati.

 

19.  Hati marma jani ngarasa ring awak,

Idep mataki-taki,

Manginkinang awak,

Ngastiti bakti ring Hyang,

Angidep sambada nguni,

Warahing bapa,

Tan hilang aneng hati.

 

 

 

DANA – PUNIA

 

SINOM

1.      Yan mapunia ring Pandita,

Madana ring anak miskin,

Yadin kidik de ngobetang,

Susrusa kayune luwih,

Saksat nimuh woh baingin,

Cerike sekadi semut,

Yan beneh ban ngupa-pira,

Riwekas mentik baingin,

Ron ngarembun,

Dadi pasayuban jagat.

 

 

 

 

 

 

2.      Yan tan saking kayun elas,

Mamuatang panguales gelis,

Kadi toya ring don kumbang,

Sinah pacang manyuririt,

Tan kasidan pangapti,

Napi malih kanggoan letuh,

Saageng Dana-punia,

Waluya dukut saukir,

Sinah gempung,

Gineseng api sakunang.

 

3.      Yan anak madana-punia,

Saksat nandur sarwa luwih,

Anggen bekel pungkur-wekas,

Rikala numadi malih,

Ditu pacang puponin,

Sarin pagawene ayu,

Keto indik dana-punia,

Pawarah Ida Hyang Aji,

Mangden tumus,

Bagia sekala-niskala.

 

 

TRI – MARGA

 

MASKUMAMBANG

1.      Ene ada,

Tri-Marga kaadanin,

Marga mautama,

Ngungsi kahayone luwih,

Suka sakala-niskala.

 

2.      Bacakannya,

Tri-Marga mautami,

Siki karma-marga,

Jnyana-marga ping kalih,

Bakti-marga kaping tiga.

 

3.      Karma-marga,

Pinih dangan ngamarginin,

Nganggen artha-brana,

Dreweya-yadnya kaadanin,

Pang titik mayadnya-punia.

 

4.      Jnyana-marga,

Teleb muruk Weda-Sruti,

Tatwa-diatmika,

Sarining tatwane luwih,

Anggen ring negara-krama.

 

5.      Bhakti-marga,

Sai bakti ring Hyang Widhi,

Tuara taen lipia,

Sadine rahina wengi,

Baktine bakta satata.

 

 

TRI – RNAM

 

MASKUMAMBANG

1.      Ene ada,

Tri-rnam kaadanin,

Siki Dewa-rnam,

Pitra-rnam kaping kalih,

Kaping tiga Resi-rna.

 

2.      Dewa-rnam,

Mutang urip ring Hyang Widhi,

Ide ngicen Atma,

Awinan sida makrti,

Kalih ida ngicen merta,

 

3.      Pitra-rnam,

Mautang ban yasa-kerti,

Ring para Pitara,

Sangkan lanus kadi mangkin,

Ida wantah mangertiang.

 

4.      Resi-rnam,

Madue hutang ring sang Resi,

Ngicen paplajahan,

Tatwa-agamane sami,

Maka miwah kasusilan.

 

5.      Sapunika,

Elingang-ja sai-sai,

Hutange tatiga,

Tan sida ban masilihin,

Bakti anggen panguales.

 

 

 

 

DEWA – YADNYA

 

SINOM

1.      Sasuduk nangunang yadnya,

Gama hindu kene cening,

Dewa-yadnya matur baktia,

Mamuja Ida Hyang Widhi,

Masedana sarwa wengi,

Dulurin manah rahayu,

Manguncarang Weda-mantra,

Merihang kahayon gumi,

Lanus-lanus,

Sarwa tumuwuh makejang,

 

2.      Ada bakti ring Bhatara,

Titen maaturan sai,

Tuara maduluran dupa,

Kumel nganggo sarwa dekil,

Kene palannya numadi,

Putih nanging sakit rumpuh,

Tong dadi matindakan,

Kewala hidup di munyi,

Medem-bangun,

Sok nganggo kuangan dahar.

 

3.      Ne bagus jegeg mangayang,

Kalih pradnyan waged ririh,

Solahe Asta-Kosala,

Keto palannya kapanggih,

Mabrata nyiwa latri,

Titen bakti ring sang Prabu,

Makadi ring Pandita,

Ring Ida Hyang Widhi,

Sangkan tumbuh,

Mawangsa kasubang jagat.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

PURNAMA – TILEM

 

SINOM

1.      Yan nuju Purnama-Tilem,

Kapatutane mabresih,

Masisig mambuh masiram,

Mapangangge sarwa suci,

Kasanggah maening-ening,

Ngunggahang toya pakuluh,

Mabakti mapinunas,

Karahayon sareng sami,

Sane tuju,

Ida Sang Hyang Surya-Candra.

 

2.      Ida wantah pakalihan,

Kairing antuk Bhatari,

Apan I Tilem-Purnama,

Kinucap payogan Widhi,

Ngilangang sarwa gering,

Lara-wigna sirna-gempung,

Ento sangkan astitiang,

Maaturan sarwa wangi,

Sane mungguh,

Diduhuring pamereman.

 

3.      Acep Hyang Purusangkara,

Ring Ida wantah ngastiti,

Nunas kasidian adnyana,

Mangda sweca ngalingganin,

Ngalukat lara dus-kerti,

Mala-wigna mangda lebur,

Sapunika tujuannya,

Purnama-Tilem mabakti,

Mangda cucud,

Astiti bakti ring Hyang.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

PITRA – YADNYA

 

SINOM

1.      Suksemaning Pitra-Yadnya,

Subakti ring anak lingsir,

Ngupakara sawa-sawa,

Dulurin ban kayun bakti,

Branane  pinaka titi,

Mangdene manggih rahayu,

Agung-alit upakara,

Manut ring daginge mangkin,

Mangda sampun,

Ngawinang manggih sangsara.

 

2.      Sane jati kanggen bekel,

Antuk sang Hyang Atma mangkin,

Sane pacang manyinahang,

Kawon-becike kaungsi,

Wantah palaning pakardi,

Mangda sampun iwang sengguh,

Boya-ja I Upakara,

Punika kasidan sami,

Yaning sampun,

Jalaran kayun Nirmala.

 

 

 

MANUSA – YADNYA

 

SINOM

1.      Sasuduk Manusa-Yadnya,

Ngupakara jroning urip,

Saling tulung ajak timpal,

Paras-paros saling tindih,

Maduluran kayun suci,

Ngawenin apang rahayu,

Tur bani ngetohang awak,

Nulung nyama braya-wargi,

Nampi tamiu,

Saking olas keneh liang.

 

 

 

2.      Ne ada anggon tengeran,

Anake teka numadi,

Yaning pepek upakara,

Teteh manabuhang munyi,

Bagus makarat tur ririh,

Alep pangucape alus,

Sugih darma tur pradnyan,

Purusa sayangang gumi,

Tur kasumbung,

Maraga asta-kosala.

 

3.      Ento eda pirianga,

Mula tumitisan luwih,

De tandruh tekening awak,

Krana ne jani jumunin,

Mayadnya apang titik,

Mungpung raga enu hidup,

Yan tuara nanem melah,

Tong taen mayasa-kerti,

Dija ruruh,

Melahe pacang tamayang.

 

PAWINTENAN

 

SINOM

1.      Salwir ngupakara raga,

Nyandang bobotang kardinin,

Mawinten nelahin raga,

Purnama-Tilem mabresih,

Mangda kasidan dadi,

Manyemak mamaca tutur,

Manguncarang Weda-Mantra,

Murukin Agama sai,

Pang rahayu,

Maring sekala-niskala.

 

2.      Pawintenan ne utama,

Nyuda kayun sai-sai,

Madasar ban I Trikaya,

Kayun jati suci ening,

Munyine ne halus manis,

Laksanane alep-sadu,

Tan sah ngamertanin anak,

Ento jati anak bresih,

Jati nyaluk

PAWINTENAN MAUTAMA.

 

 

 

BHUTA – YADNYA

 

SINOM

1.      Bhuta-Yadnyane tuturang,

Teleb nulung sarwa prani,

Sato paksi wewalungan,

Sakancan sane maurip,

Sangkaning olas asih,

Apang masih pada hidup,

Lila maangin pasangon,

Kalih bhutane ejotin,

Pang rahayu,

Numitis kamrecapada.

 

YADNYA – SESA

 

DURMA

1.      Ada anak kewala ngulurin awak,

Katleb ane ring rah daging,

Tan inget manuturang,

Maring Hyang Widhi Wasa,

Nika corah kawastanin,

Yan sang purusa,

Yadnya-Sesane kabukti.

 

2.      Samangdene tuara kawastanin corah,

Patut maturan ugi,

Sausan mratengan,

Keto dewa jua ingetang,

Dening raga dados jatmi,

Ngemban Agama,

Mangden bakti ring Hyang Widhi.

 

3.      Kapertama maturan ring Hyang Amrta,

Diwadah nasine cening,

Kalih ring sarwa bhuta,

Di duwur di beten pada,

To maciri tresna bakti,

Keto ingetang,

Dumadak rahayu cening.

 

 

 

 

 

 

RSI – YADNYA

 

SINOM

1.      Rsi-Yadnyane sambatang,

Teleb muruk kasugatin,

Lakasing wahya-dyatmika,

Mapaguruan ring sang Resi,

Ngulik sastra sesai,

Dreda bakti ring Dang Guru.


Posting Komentar untuk "Gaguritan Kasuksman Hidup"